صنعت زعفران زیر سایه کرونا (کووید-۱۹)
هفته‌نامه‌ی دهقان/ نویسنده: محمدهاشم اسلمی، مشاور ارشد انکشاف زعفران در وزارت زراعت
حدود ۴۵۱ تُن تار و پودر خشک‌شده زعفران هر ساله در جهان به دست می‌آید که حدود ۱۹.۶ تن آن را افغانستان تولید می‌کند.
بنا بر گزارش‌ها، در حدود ۳۰ کشور جهان به کشت زعفران روی آورده‌اند که در سال گذشته میلادی، ایران با تولید ۴۰۳ تن زعفران در رتبه اول، افغانستان با تولید بیش‌تر از۱۹.۶ تن در رتبه دوم، هند با تولید ۱۷ تن در رتبه سوم، یونان با تولید ۷.۲ تن در رتبه چهارم، مراکش با تولید ۲.۶ تن در رتبه پنجم، اسپانیا با تولید ۱.۵ تن در رتبه ششم و ایتالیا و چین با تولید یک تن زعفران در رتبه‌های بعدی قرار داشتند.
افغانستان با ۱۶.۴۵ فی‌صد صادرات زعفران جهان، سومین کشور صادرکننده جهان بعد از ایران و اسپانیا است.
از جمله ۳۰ کشوری که به تولید زعفران روی آورده‌اند، ۹۹.۶ فی‌صد زعفران جهان توسط هفت کشور تولید می‌گردد و حدود ۶۷ کشور زعفران صادر می‌کنند.
با تصویب طرح ملی پنج ساله زعفران وزارت زراعت، آبیاری و مالداری در شورای عالی اقتصادی، انکشاف این صنعت در افغانستان سرعت گرفت، طوری که سطح زیر کشت که قبل از تصویب طرح حدود یک هزار هکتار بود، امسال به بیش‌تر از هفت هزار و ۵۰۰ هکتار و تولید به ۱۹.۶ کیلو افزایش یافت.
آغاز ثبت «GI» یا نشان جهانی جغرافیایی زعفران افغانستان به کمک مؤسسه محترم «FAO» که با تشکیل یک انجمن، کار آن عملاً آغاز گردیده است و با ثبت آن، زعفران ما در بازارهای جهانی به عنوان برند شناخته‌شده و بازار فروش آن افزایش می‌یابد. هم‌چنین ثبت جغرافیایی زعفران افغانستان به مصرف‌‌کننده‌گان ملی و جهانی افغانی بودن و کیفیت زعفران ما را تضمین می‌کند و این امکان را به دست‌اندرکاران بخش خصوصی می‌دهد که از سوء استفاده‌کننده‌گان در مراجع قضایی شکایت کنند.
پی‌گیری «اکریدشین» یا اعتباردهی بین‌المللی لابراتوار کنترل کیفیت زعفران وزارت زراعت جهت صدور «سرتیفکیت‌های بین‌المللی به همکاری «ITC» از دیگر اقدامات مهم و زیرینایی است که انجام آن باعث سهولت تهیه سرتِفکیت‌های بین‌المللی تضمین کیفیت بدون تقبل هزینه‌های زیاد برای صادرکننده‌گان از داخل کشور می‌شود.
گنجاندن مشکلات و چالش‌های صنعت زعفران در اجندای کمیته اقتصادی شورای وزیران و تهیه طرح و ارائه آن در جلسه مورخه ۷/۰۵/ ۱۳۹۸ کابینه توسط وزیر نصیراحمد درانی وزیر زراعت در جهت حمایت از تولیدکننده‌گان، پروسس‌کننده‌گان و صادرکننده‌گان زعفران می‌باشد.
آغاز کار اعمار «انستیتوت تحقیقات، آموزش، ترویج و انکشاف زعفران افغانستان» در هرات به منظور حمایت از افزایش کمی و ارتقای کیفی زعفران افغانستان و در راستای کمک به انکشاف اقتصادی، علمی، فنی، تجارتی، راه‌یابی به بازارهای جهانی و در جهت تحقق استراتژی انکشافی وزارت زراعت، آبیاری و مالداری از اقدامات اساسی و زیربنایی دولت به منظور حمایت از این صنعت نوپا می‌باشد.
شامل ساختن شرکت‌ها و انجمن‌ها در اتحادیه‌ی ملی زعفران، برگزاری برنامه‌های آموزشی کوتاه‌مدت داخلی و خارجی برای دهاقین و کارمندان، چاپ بروشور و جزوات آموزشی، تجهیز مراکز پروسس، برگزاری جلسات سکرتریت کمیته‌ی ملی حمایت از انکشاف زعفران، تهیه‌ی مدل انکشاف پایدار کمی و کیفی زعفران، تربیت ترینرها در سطح ولایات و ولسوالی‌ها، تهیه خشک‌کننده‌های برقی اتوماتیک، تدوین و آغاز اجرای استراتژی صادرات زعفران با همکاری «ITC»، برگزاری جشنواره‌های زعفران، تدوین طرزالعمل کنترل کیفیت زعفران، از جمله دست‌آورد‌های مهم وزارت زراعت آبیاری و مالداری است که افغانستان را به دومین کشور تولیدکننده زعفران در بین ۳۰ کشور و سومین صادرکننده در بین ۶۷ کشور تبدیل کرده است.
انکشاف صنعت زعفران به رهبری وزارت زراعت آن‌چنان چشم‌گیر و بی‌سابقه بود که سه صفحه از کتاب گزارش دست‌آورد‌های حکومت ملی را به عنوان یکی از دست‌آورد‌های مهم اقتصادی حکومت وحدت ملی به خود اختصاص داده است.
و از این مهم‌تر نشریه «العربیه.نت فارسی در دوبی» به تاریخ ۲۰ اپریل ۲۰۱۹ در یک مقاله تحلیلی مفصل تحت عنوان (رشد صادرات زعفران افغانستان در بازار جهانی «ایران بازار جهانی زعفران را دو دستی تقدیم افغانستان کرد) نتیجه‌گیری کرده است که «دولت افغانستان در چند سال اخیر در بخش کشت، تولید و صادرات زعفران به بازارهای جهانی، شدیداً تلاش دارد و با کشورهای مختلف نیز در مورد بازاریابی این محصول صحبت‌های کرده است. این نشریه می‌نویسد: محمداشرف غنی، رییس جمهور افغانستان که در سال ۲۰۱۸ واردات زعفران و پیاز آن را به این کشور با هدف «حفظ جایگاه جهانی، پایداری کیفیت، ارزش‌افزایی و گسترش تولید زعفران افغانستان» ممنوع اعلام کرد، در ملاقات‌هایش با مقامات چین، امارات متحده عربی و پادشاهی عربی سعودی از آن‌ها خواست که در بخش بازاریابی برای زعفران افغانستان همکاری کنند و ادامه می‌دهد که: در پی سعودی بتاریخ ۲۶ جون ۲۰۱۸ در اولین پرواز تجارتی از کابل به جده ۵۰۰ کیلوگرام زعفران به سعودی فرستاده شد و قرار است این روند ادامه یابد. این نشریه یادآور می‌شود: «هم‌چنین وزارت زراعت افغانستان با بخش هم‌آهنگی همکاری‌های ترکیه برای افغانستان اخیراً توافق کرد که بر اساس آن، ترکیه به جای خرید زعفران از اسپانیا زعفران افغانستان را خریداری می‌کند.»
اجرایی نمودن تفاهم‌نامه صادرات زعفران به چین و مذاکره با اسپانیا جهت فراهم نمودن تسهیلات برای سکتور خصوصی افغانستان جهت صادرات زعفران به آن کشور از دیگر فعالیت‌های دولت جمهوری اسلامی افغانستان است که نوید آینده روشنی را برای تولیدکننده‌گان و صادرکننده‌گان به تصویر می‌کشد.
با شیوع کرونا، محصولاتی برای کشورها اهمیت پیدا کرده که از نظر امنیت غذایی اولویت بالایی دارند، ضمن این‌که شاهد کاهش قدرت خرید مردم نیز هستیم. هم‌چنین تعطیلی رستورانت‌ها، خطوط هوایی، حمل‌ونقل، کاهش مراودات بین‌المللی و مجالس در سطح جهان باعث کاهش قیمت و مصرف زعفران شده است.
اگر چه شیوع ویروس کرونا (کووید-۱۹) تاثیرات مخرب بر اقتصاد جهان، من‌جمله صنعت زعفران به دلیل توقف پروازها داشته، اما با آن هم گزارش‌ها نشان می‌دهد که تولیدکننده‌گان افغانستان توانسته‌اند تا قبل از توقف پروازها و ایجاد محدویت‌ها به دلیل شیوع کرونا، حدود ۷۰ فی‌صد زعفران‌شان را به خارج صادر کنند و این امیدواری وجود دارد که با کاهش محدودیت‌های کرونایی و عادی شدن شرایط در کشورهای واردکننده زعفران، هم‌چون اروپا، آسیا و خاورمیانه و آغاز پروازها، ۳۰ فی‌صد باقی‌مانده زعفران نیز از طریق دهلیزهای هوایی وارد بازارهای جهانی شده و به فروش برسد. از طرف دیگر کرونا باعث شده که دانشمندان جهان روی محصولات نباتی کار کنند که این محصولات می‌تواند سیستم ایمنی بدن را افزایش دهند. یکی از خواص زعفران نیز این است که دارو را هوشمند می‌کند و باعث افزایش تأثیر داروها می‌شود. تحقیقات در این زمینه در حال کامل شدن است و باید در آینده نه چندان دور انقلابی برای بازار زعفران باشد.
با توجه به آن‌چه ذکر گردید به جرأت می‌توان ادعا کرد که برنامه‌ریزی و فعالیت‌های وزارت زراعت جهت انکشاف زعفران، زیربنایی و درست بوده و در مسیر صحیح حرکت می‌کند.