کشت شالی با شیوه قطاری حاصلات دهقانان را به شکل چشم‌گیر افزایش داده است
هفته‌نامه‌ی دهقان / صدیق خالد
شالی یا برنج یکی از محصولات مهم زراعتی افغانستان است. شالی در ولایت‌های مختلف افغانستان به ویژه در ولایت‌های شمال‌شرقی افغانستان به صورت گسترده کشت می‌شود، اما شیوه‌های کشت شالی و نیز طریقه‌های آبیاری در بیش‌تر موارد به صورت مسلکی صورت نمی‌گیرد. قسمی که دهقانان از طریقه‌های عنعنه‌ای برای کشت شالی کار می‌گیرند که این کار از یک طرف میزان حاصلات‌شان را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر از کیفیت شالی نیز به صورت چشم‌گیر می‌کاهد. روی همین ملحوظ وزارت زراعت، آبیاری و مالداری از طریق پروژه برنامه سرمایه‌گذاری انکشاف منابع آبی (LKISP) در ولایت‌های تخار و کندز تعداد زیادی از مزرعه‌های نمایشی شالی را ساخته که برای دهقانان زمینه‌ی آموزش‌های لازم را در بخش‌های مختلف نیز فراهم کرده است.
یکی از مستفیدشونده‌گان از این مزرعه‌های نمایشی، محمدزی از ولسوالی دشت ارچی ولایت کندز است. محمدزی و دیگر دهقانان در قریه‌ی‌شان شالی را از سال‌ها بدین‌سو به شیوه‌ی یک‌نواخت کشت می‌کردند؛ شیوه‌هایی که از اجداد و نیاکان برای‌شان به ارث مانده است. کشت با شیوه‌های عصری از ضایعات آب جلوگیری می‌کند و نیز استفاده از کود‌های طبیعی و کیمیایی را بر اساس تجربه‌های از قبل انجام شده، مورد استفاده قرار می‌دهد. در کل نبات شالی به آب بیش‌تر نیاز دارد و روی این ملحوظ باید زمین آن به شکل اساسی هموار شود تا آب به همه‌ی قسمت‌های مزرعه به شکل یک‌سان برسد و از ضایعات آب جلوگیری شود.
مزرعه‌ی نمایشی شالی برای محمدزی سال گذشته در قریه‌شان از سوی پروژه برنامه سرمایه‌گذاری انکشاف منابع آبی (LKISP) ایجاد گردید که در طول ساخت این مزرعه نمایشی، حدود ۱۸۰ تن از دهقانان هم‌جوار این مزرعه‌ی نمایشی، در بخش‌های مختلف کاری‌شان، مهارت‌های لازم را یاد گرفتند. طریقه‌های عصری آبیاری، خیشاوه کردن، هموار کردن زمین به شکل اساسی، طریقه‌های عصری کشت، استفاده از کود‌های کیمیایی، جلوگیری از شیوع بیماری‌های گوناگون، طریقه‌های مدیریت امراض گیاهی و نیز طریقه‌های برداشت حاصلات برای‌شان به گونه عملی آموزش داده شد. محمدزی درباره‌ی مزرعه نمایشی خودش می‌گوید: «در طول سالیان گذشته ما از طریقه‌های عنعنه‌ای برای کشت شالی استفاده می‌کردیم که در نتیجه حاصلات‌مان از دید کمی و کیفی قناعت‌بخش نبود، اما امسال با ساخت مزرعه نمایشی توانستیم حاصلات خوبی را به دست آوریم، قسمی که سال پار از دو جریب زمین شالی‌زار یک هزار و ۹۰۰ کیلو گرام شالی حاصل گرفتیم، اما امسال با ساخت مزرعه نمایشی، توانستیم از همان دو جریب زمین شالی‌زار، حدود دو هزار و ۹۷۴ کیلو گرام شالی حاصلات به دست آوردیم، که این خود نمایان‌گر یک پیش‌رفت چشم‌گیر در عرصه کاروبار و تولید محصولات‌مان است.» او در ادامه می‌‌افزاید: «ما در طول ساخت این مزرعه‌ی نمایشی، مهارت‌های لازمی را نیز فرا گرفتیم که سال‌های آینده در مزرعه‌های‌مان تطبیقش می‌کنیم. قسمی که سال پار دو جریب زمین مزرعه‌ی خودم را حدود صد بار (۴۰۰۰m۳) آبیاری کردیم اما مزرعه نمایشی را از روز اول تا روز برداشت حاصل، حدود ۹۰ بار (۳۲۰۰m۳) آبیاری کردیم که این خود نشان‌دهنده جلوگیری از ضایعات آب نیز هست.»
مزرعه‌های نمایشی تفاوت‌های زیادی با شیوه‌ی عنعنه‌ای دارد. به گونه‌ی مثال؛ زمین مزرعه‌ی نمایشی با استفاده از تکنولوژی لایزرلیول (LLL) هموار می‌شود، در حالی که این کار در شیوه‌های کلاسیک به صورت مسلکی صورت نمی‌گیرد. هم‌چنان استفاده از کود‌های کیمیایی و حیوانی به اساس محاسبه‌های از قبل سنجیده شده، عملی می‌گردد. قسمی که در مزرعه نمایشی محمدزی سال پار ۲۰۰ کیلو گرام کود یوریا استفاده شده بود، اما با ساخت مزرعه نمایشی، این رقم به ۱۵۰ کیلو گرام کاهش یافت. از سوی دیگر فاصله بین بته‌ها در نظر گرفته نمی‌شد، اما این کار در مزرعه نمایشی مد نظر گرفته شده و فاصله‌ی ثابت بین بته‌ها رعایت شد تا بته‌ها به صورت اساسی رشد کنند و ساقه نبات قوی شود. در کل ایجاد مزرعه‌های نمایشی یک فرصت خوب برای دهقانان است تا بتوانند با زراعت مکانیزه آشنایی یابند و نیز طریقه‌های عصری کشت و آبیاری را در مزرعه‌های خودشان عملی بسازند. قابل ذکر است که پروژه برنامه سرمایه‌گذاری انکشاف منابع آبی (LKISP) از سوی بانک انکشاف آسیایی (ADB) تمویل می‌گردد.