معرفی بیماری «بروسلوز» یا محرقه حیوانی

هفته‌نامه‌ی دهقان/ داکتر حامد نوروز، مدیر مجادله علیه امراض قابل اخبار
در سال ۱۸۸۶ میلادی، یکی از جراحان نظامی بریتانیایی به نام  «David Bruce» یک باکتری گرد چوبک‌مانند را از جگر شخصی که به سبب بیماری تب مالت فوت کرده بود، به دست آورد. او نام این باکتریا را «Micrococcus melitensis» گذاشت.
بیماری فوق‌الذکر به صورت اندمیک (معمولی) وجود داشت، اما با دیگر بیماری‌ها، از جمله ملاریا مغالطه می‌شد. مایکرواورگانیزم عامل بیماری مالت، به زودی از حیوانات نیز به دست آمد. در سال ۱۸۹۷ میلادی میکروب مشابه بیماری فوق، از پستان گاو به دست آمد و به تعقیب آن، در سال ۱۹۲۰ میلادی، به خاطر کارهای بزرگ دیوید بروس، جنس جدید باکتریایی به نام بروسلا ایجاد شد. در حال حاضر بیش‌تر از ۹ نوع در این جنس قرار دارد که مهم‌ترین آن‌ها «بروسلا ملیتنزس» و «بروسلا ابورتوس» می‌باشد و خاصیت زونوز داشته و سبب بیماری در انسان نیز می‌گردد.
بروسلوز چگونه بیماری است؟
بیماری بروسلوز یک بیماری عفونی و از جمله بیماری‌های زونوز است که شایعات آن در اکثر کشور‌های جهان ثبت شده است، سالانه بیش‌تر از ۵۰ هزار واقعه آن در جهان رخ می‌دهد. به خاطر خاصیت زونوز بیماری، بروسلوز همواره از دو بُعد صحی و اقتصادی مورد توجه قرار می‌گیرد، زیرا بیماری متذکره یکی از تهدیدات بزرگ جهانی در بخش صحت حیوانی و صحت عامه به شمار می‌رود و باعث مشکلات اجتماعی – اقتصادی در کشورهای مختلف به ویژه در کشور‌های در حال انکشاف می‌گردد.
حیوانات مختلف به ویژه گاو، گوسفند، بز، شتر و سایر انواع مخازن اولیه عامل بروسلوز را تشکیل می‌دهد. انسان معمولاً در اثر تماس با حیوانات مبتلا، خصوصا در زمان زایش و مصرف شیر خام آلوده این حیوانات، به این بیماری گرفتار می‌شود.
عامل بیماری بروسلوز:
انواع مختلف بروسلا با ایجاد بیماری در میزبان‌های مختلف وابسته است. این انواع و میزبان‌های آن‌ها قرار ذیل است:
• بروسلا ملیتنزس (بز و گوسفند)
• بروسلا ابورتوس (گاو)
• بروسلا کانیس (سگ)
• بروسلا اویس (گوسفند)
قابل یادآوری که اکثر انواع شناخته شده بروسلا در حیوانات زمینی و بحری به غیر از بروسلا اویس، برای انسان بیماری‌زا است، اما شایع‌ترین نوع باکتریای فوق‌الذکر در سراسر جهان را بروسلا ملیتزس تشکیل می‌دهد.
علایم کلینیکی بیماری در حیوانات:
بروسلوز عمدتاً باعث سقط جنین، بندش پلاسنتا (خس)، عقیم ماندن و نازایی و کاهش تولید شیر، در حیوانات مبتلا می‌شود. التهاب خصیه‌ها و التهاب مفاصل نیز از جمله علایم معمول بروسلوز در حیوانات است.
علایم کلینیکی بیماری در انسان:
بروسلوز یک بیماری مزمن تمام اعضا در انسان است که با علایم متفاوت در افراد بیماری تبارز می‌کند.
در حالات حاد بیماری، نشانه‌هایی چون لرزه، تب متناوب، عرق کردن، خسته‌گی، درد مفاصل، سردرد و بزرگ شدن عقدات لنفاوی مشاهده می‌شود.
در حالات مزمن، خسته‌گی، درد عضلات، کمردرد، قبضیت، کاهش وزن، افسرده‌گی، ناتوانی جنسی، بروز آبسه در تخمدان‌ها، گرده و مغز از جمله علایم معمول است که ممکن سبب معلولیت، عفونت قلب، استخوان، مغز یا گرده (کلیه) و حتا مرگ شود.
تشخیص بیماری بروسلوز در حیوان:
کشت نمونه‌های خون، شیر و ترشحات واژن در لابراتوار، زمینه تثبیت عامل بروسلا را می‌تواند فراهم بسازد. برعلاوه آزمایش الایزا، اگلوتنیشن و آزمایش حلقه شیر نیز در این بخش کاربرد دارد. در سال‌های اخیر آزمایش PCR به شکل گسترده برای تشخیص بروسلوز استفاده می‌شود.
تشخیص بیماری در انسان:
معمولاً داکتر تشخیص بروسلوز را با استفاده از نمونه‌های خون یا مغز استخوان برای دریافت باکتری بروسلای عامل بیماری، تأیید می‌کند و یا با استفاده از آزمایش‌های خون، آنتی‌بادی باکتری را بررسی می‌نماید. برای کمک به تشخیص عوارض بروسلوز، ممکن است آزمایش‌هایی از این قبیل لازم شود:
• اشعه ایکس: اشعه ایکس می‌تواند تغییرات مفاصل و استخوان‌ها را مشخص کند،
• سی‌تی‌اسکن یا «MRI»: این روش‌های تصویربرداری به تعیین التهاب یا آبسه‌های در مغز یا سایر انساج کمک می‌کند.
• کشت مایع مغزی نخاعی: در این تست نمونه کوچکی از مایع اطراف مغز و نخاع برداشته می‌شود تا عفونت‌هایی از جمله مننژیت یا انسفالیت بررسی شود.
روش‌های جلوگیری
تا حال تجارب نشان داده که کنترل و جلوگیری بروسلوز در انسان تنها از طریق کنترل و جلوگیری بیماری فوق‌الذکر در حیوانات میسر است. لذا لازم است که عامل آن، اول در حیوانات شناسایی، سیر و نحوه انتشار آن در بین جمعیت‌های حیوانی و نهایتاً نحوه ارتباط انسان با حیوان و روش‌های جلوگیری از بیماری در حیوان و سپس روش‌های جلوگیری از انتقال عامل از حیوان به انسان بررسی و مطالعه گردد.
کشور‌ها و مناطق مختلف برنامه‌ها و اقدامات مختلف را برای کنترل و جلوگیری استفاده می‌کنند. تطبیق واکسین در حیوانات موثرترین روش جلوگیری بیماری در مناطق آلوده است. یک شمار از کشور‌ها حیوانات آلوده به این بیماری را از بین می‌برند، اما این روش باید در تناسب با مسائل اقتصادی و سطح بیماری در ساحه اجرا شود. بلند بردن سطح آگاهی مردم درباره مخازن و روش‌های انتقال عامل بیماری به انسان در جلوگیری بیماری می‌تواند بسیار موثر واقع شود